سندروم دوست زدایی پس از ازدواج و تمرکز انتظارات

در این نوشتار می خواهم به نقش دوستی های شخصی پس از ازدواج و رابطه شان با یک ازدواج موفق بپردازم. پس از ازدواج، برای برخی از زوج ها اتفاقی می افتد که می توان به آن لقب دوست زدایی داد. دوستانی که تا دیروز در زمره دوستان صمیمی بودند، حالا دیگر جایگاه مشخصی را در زندگی شخص دارا نیستند. عموما این دوست زدایی، اتفاقی دو سویه است. یعنی هم برای مرد و و هم برای زن رخ می دهد.

این نوع دوست زدایی، در شرایطی می تواند برای استحکام ازدواج مفید باشد. و در شرایطی دیگر، ممکن است باعث شود که زندگی مشترک، به مراحل بالاتر رشد یافتگی نرسد. و به همین جهت، زن و مرد در یک اشتراک کم‌شور با یکدیگر صرفا سر کنند. و زندگی زناشویی را ”تحمل” کنند.

سندروم دوست زدایی پس از ازدواج چیست؟

پس از ازدواج، برخی از زوج ها در یک توافق مشخص، و یا به صورت ضمنی اقدام به فاصله گرفتن از دوستان خود می کنند. این موضوع بواسطه تازگی زندگی زناشویی و یافتن منبع پرشوری از صمیمیت، اتفاقی طبیعی و رایج است. وقتی که یک زن و مرد با هم وارد تعهد زندگی زناشویی و ازدواج می شوند، همدیگر را بعنوان شریک زندگی انتخاب می کنند. و به همین جهت نیازهای صمیمانه و عاطفی خود را با کمک همدیگر برطرف می کنند.

نشانگان دوست زدایی می تواند مشمول فاصله گرفتن از کارهایی که قبل تر برای شخص جالب و مهم بوده اند، ایجاد انتظارات گسترده تر برای مطرح کردن علاقه مندی ها با شریک زندگی، تغییر در میزان سازگاری، تغییر در سبک زندگی، جابجایی ارزش ها و اهداف، و موارد این چنینی باشند.

ازدواج و تغییرات همراهش؛ آیا دوست زدایی طبیعی است؟

ازدواج و زندگی مشترک، اقتضاهای خاص خودش را دارد. یک زن و مرد پس از آنکه وارد زندگی زناشویی و تعهد می شوند، اقدام به تشکیل خانواده و فرزند آوری نیز می کنند. برای برخی از زوج ها، فاصله میان شروع ازدواج و فرزندآوری نسبتا کوتاه است. و برخی دیگر از زوج ها ممکن است سالها به خواست خودشان بدون فرزند زندگی کنند.

در این نوشته به بخشی از زندگی مشترک می پردازیم که معطوف به خود زن و مرد می شود و هنوز خبری از فرزند نیست. ازدواج می تواند وظایف و مسئولیت های جدیدی را طلب کند و به زندگی اهداف تازه ای بدهد. 

ماه عسل و فوران احساسات و هورمون ها

زوج های جوان پس از ازدواج، پای در عرصه ای می گذارند که سرشار از احساسات خوشایند، دوست داشتن، محبت کردن و رضایت از برآورده شدن نیازهاست. تازگی یک ارتباط، نیروی آنچنان بزرگ است که می تواند تمامی زندگی را پر شور و هیجان کند. این رضایت که عموما بر حول محوریت نیاز به صمیمیت و محبت ایجاد می شود، می تواند فرصتی برای رشد شخصیتی و بلوغ عاطفی در زمینه صمیمیت و تعامل با شخصی دیگر باشد.

 زن و مرد هر دو نیازهای فراوانی دارند؛ نیاز به درک شدن، خوشحالی کردن، در میان گذاشتن احساسات و افکار با شریک زندگی، نیازهای جسمانی، نیاز به محبت کردن، دوست داشتن، تعلق خاطر داشتن، و غیره. و به همین سبب انتظاراتی را از شریک زندگی خود در دل بپرورانند. اما زندگی مشترک صرفا برای برآورده کردن برخی از نیازها ایجاد نمی شود. در این صورت، می تواند به سادگی شور و اشتیاق را از دست بدهد. و آنچه باقی می مانند، انتظارات، نیازها و خواسته های هر یک از طرفین است.

تمرکز نیازها بر روی شریک زندگی و دوست زدایی

همانطور که گفته شد، هر شخصی ممکن است انتظارات و نیازهای فراوانی داشته باشد. پس از ازدواج، بواسطه صمیمیت ایجاد شده احتمال تمرکز نیازها بر روی شریک زندگی بالاتر می رود. این تمرکز نیازها ممکن است تا جایی ادامه پیدا کند که رشد شخصی هر یک از زن و مرد نیز به رشد آنها در کنار همدیگر و رشد یکدیگر گره بخورد.

این تمرکز نیازها اقتضاهای خاص خودش را نیز دارد. یکی از این اقتضاها، زمان است. اگر دو نفر می خواهند نیازهای گسترده ای از خود و همدیگر را با کمک یکدیگر برآورده کنند، ناگزیر به اختصاص دادن زمان بیشتر با یکدیگر هستند. وقتی که دو نفر زمان بسیار بیشتری را با یکدیگر می گذرانند، کوچکترین رفتارهایشان نیز برای همدیگر برجسته و چه بسا مهم می شود.

مهم شدن رفتارهایی که از نظر دیگر چندان هم مهم نیستند

برای نمونه، زن و مرد نسبت به برخی رفتارهای یکدیگر حساسیت بالاتری را احساس می کنند. و یا شاید بهتر است بگوییم که با حساسیت بالاتری با یکدیگر دیالوگ می کنند. آنها رفتارهای جزئی یکدیگر را برجسته تر می بینند. درک و فهم کردن این تفاوت ها و ویژگی های شخصیتی که عموما پس از ازدواج و با گذر زمان عیان می شوند، می تواند لحظه تعیین کننده ای برای مابقی ازدواج و رنگ و بویی که به خود می گیرد، باشد.

مشخصا ازدواج موفق با درک و پذیرش بالاتر رابطه همبستگی دارد. یعنی هر چه پذیرش یکدیگر بالاتر است، احتمال پیشروی یک ازدواج به سمتی که بتوان به آن لقب ازدواج موفق داد، بالاتر است و برعکس. یعنی هرچه یک ازدواج موفق تر است، احتمال اینکه زن و مرد به میزان پذیرش بالاتری از یکدیگر رسیده باشند، بیشتر است. از سوی دیگر، عدم پذیرش می تواند باعث برجسته شدن برخی از رفتارها و انتظار ایجاد تغییر و «درست کردن خود» بشود. و رفتارهای جزیی از طرفین را برجسته و مهم کند زیرا که نشانه ای از تعهد به تغییر و یا بی تفاوتی به انتظارات دوجانبه یا یکجانبه است.

چرا حتی دوستی های عمیق ممکن است بعد از ازدواج یکباره به حاشیه بروند؟

پس از ازدواج، حتی دوستی های عمیق نیز ممکن است به حاشیه بروند. در واقع در جلسات مشاوره ازدواج، به فراوانی این خواسته از یکی از طرفین و یا هر دو مطرح می شود. هر یک از دو وجه زوج جوانی که در آستانه ازدواج و ایجاد یک تعهد قرار میگیرد، ممکن است نیاز داشته باشد که جایگاه خود را در زندگی دیگری بسنجد. این سنجش جایگاه ها عموما به مقایسه میان جایگاه خود، و جایگاه دیگران در ذهن دیگری می انجامد.

دوست زدایی و فقدان دوستی هایی که صرفا یک دوستی معمولی نیستند

به صورت کلیشه ای، دعواهای زناشویی و یا یکی از موضوعات داغی که در بین برخی از زن و شوهر ها رایج است، مربوط به نقش اعضای خانواده و نوع برخوردهایشان است. امروزه با پدیده نسبتا تازه ای از نظر بررسی های روانشناختی مواجه هستیم که به نقش دوستان در زندگی مشترک می پردازد. برخی از زوج های جوان ممکن است دوست های صمیمی بخصوصی داشته باشند که در جایگاه یکی از اعضای خانواده شان قرار میگیرد.

رایج است که یک شخص، دوستی داشته باشد که در جایگاه برادر، خواهر و چه بسا حتی در حکم پدر و مادر او قرار می گیرد. به نظر می رسد ظهور چنین پدیده ای علاوه بر گرایش طبیعی بشر به دوستی، متاثر از تعداد کم فرزندها باشد. وقتی که یک خانواده دارای چند فرزند است، جایگاه خواهر و برادر مشخص است. اما گاهی نیاز به داشتن یک دوست صمیمی، خواهر و برادر را به صورت ایجاد دوستی برطرف می شود.

تقابل جایگاه ها؛ شریک زندگی در برابر دوست صمیمی

یکی از نشانگان سندروم دوست زدایی پس از ازدواج، تقابل جایگاه هاست. اگر یک یا چند دوست صمیمی، جایگاهی والاتر از شریک زندگی در زندگی مشترک داشته باشد، می تواند به تقابل جایگاه ها در زندگی مشترک دامن بزند. هر یک از طرفین ازدواج، ممکن است نیاز داشته باشند که نسبت به استحکام جایگاه خود در زندگی مشترک و ایجاد یک ارتباط مادام العمری اطمینان حاصل کنند.

این نیاز به اطمینان و امنیت برآورده شدن نیازها (جسمی، روانی، عاطفی، معنوی) ممکن است خود را به صورت نیاز به محکم دیدن جایگاه خود در نزد شوهر و همسر جلوه دهد. به طور خلاصه، هر یک از طرفین ازدواج نیاز دارند که از میزان تاثیر گذاری خود بر روی شریک زندگی اطمینان حاصل کنند. این نیاز به اثرگذاری و داشتن بیشترین تاثیر، ممکن است در شرایطی بخشی از نشانگان سندروم دوست زدایی پس از ازدواج باشد.

انتخاب میان دوست و شریک زندگی

وقتی که چنین تقابلی شکل میگیرد، رایج است که طرفین به یک دوراهی می رسند: انتخاب میان دوستان و شریک زندگی. از اساس بوجود آمدن چنین انتخابی می تواند یک نشانه مهم برای تشخیص سندروم دوست زدایی پس از ازدواج و همچنین تمرکز نیازها و گره خوردن رشد شخصی به رشد مشترک باشد. معمول است که پاسخ اشخاص به چنین دوراهی، کنار گذاشتن دوستان و تمرکز بیشتر بر روی زندگی مشترک باشد.

این کنار گذاشتن دوستان، عموما خود را به صورت محدودیت اجتماعی نیز نشان می دهد. از جایی که گفتیم جایگاه دوست، می تواند همان جایگاه برادر و خواهر و پدر و مادر باشد. و اشتراکاتی در این بین وجود داشته باشد. ممکن است کنار زدن جایگاه دوستان به جهت خلاصی از قرار گرفتن بر سر دوراهی دوستی و تمرکز بر روی زندگی مشترک، سبب کاهش رفت و آمدهای خانوادگی و معاشرت با اعضای فامیل هر یک از دو سمت ازدواج نیز بشود.

زندگی پر شور زناشویی

غیر از کتاب ها و داستان های رمانیتک که حالا در عرصه سینما و سریال هم حاضر هستند، زندگی پرشور رمانیتک به دور از سایر جنبه های زندگی چندان قابل تصور نیست. در یک قصه رمانیتک، زن و مرد همیشه تا مرحله رسیدن به همدیگر محور اصلی ماجرا و داستان قصه هستند. عموما پس از رسیدن به همدیگر، قصه تمام می شود. اساس رمانیتک گری، بر روی تقلا برای رسیدن به معشوق؛ یعنی همسر و شوهر است.

به همین جهت، خصوصا در مراحل بعدی زندگی که یک زوج، فرزند دار نیز می شوند، نیاز به داشتن همبازی و کودکان دیگر برای رشد اجتماعی فرزندشان، واقعیت نیازهای تعاملی و نیاز به داشتن دیالوگ با دیگران را به صورت برجسته ای، به پیش چشم اشخاص می آورد.

نمی شود در انزوا فرزند تربیت کرد

کاهش میزان رشد جمعیت، کاهش تعداد فرزندان، به ما نشان می دهد که نوع و ساختار نیاز به تعامل کردن با دیگران در حال تغییر است. وقتی که یک کودک در مراحل رشد خود به سر می برد، با بازی کردن، معاشرت با کودکان دیگر، بسیاری از خصلت های لازم را برای تکمیل کردن مراحل رشدی خود، یاد میگیرد. پدر و مادر اگرچه که می توانند در رشد فرزندشان نقش داشته باشند، اما گروه همسالان به صورت طبیعی دارای جذابیت بیشتری برای کودکان است.

بازیگوشی و نیاز به بازی کردن در کودک تا سنین حتی نوجوانی، در بین بالاترین رده نیازها قرار میگیرد. نیاز به بازی کردن راهی است که از طریق برآورده شدن آن، کودکان حتی نیاز به تغذیه و خواب خود را تنظیم می کنند. کودکانی که در طول روز با دیگران بازی می کنند، راحت تر می توانند شب ها بخوابند. و اهمیت این موضوع را فقط یک پدر و مادر به تمامی درک می کند!

بند ناف عاطفی و جدایی از خانواده

یک اصطلاحی که اخیرا آن را احتمالا شنیده باشید، بند ناف عاطفی است. بند ناف عاطفی اشاره به وابستگی تا تعلق خاطر اشخاص به خانواده خودشان دارد. نقش اعضای خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادر، دایی، عمو، مادر بزرگ، پدر بزرگ،…) در زندگی مشترک می تواند عامل مهمی باشد که کمتر شناخته شده است.

بریده شدن بند ناف عاطفی، موضوعی است که آن را بعنوان یکی از نشنانگان سندروم دوست زدایی پس از ازدواج مطرح می کنیم. داشتن استقلال شخصی، اتکا به اندیشه و تجربه خود برای تصمیم گیری، در کنار مشورت گرفتن و در نظر گرفتن دیگران، نشان از بلوغ ذهنی دارد. اما در بریده شدن بند ناف عاطفی، نوعی تمرکز بر روی همسر و شوهر، و جدایی کامل از خانواده و دوستان به طور ضمنی حضور دارد.

انتظار از شریک زندگی برای ایفای تمامی نقش ها

طبیعتا یک شخص در ارتباطش با دیگران، نیازها و نقش های مختلفی را در این ارتباط ها برآورده می کند. برای نمونه، نقش مادر و پدر در زندگی بسیاری از افراد برجسته است. تمرکز نیازها و انتظارات بر روی شریک زندگی، میتواند به فانتزی ایفای نقش های گوناگون توسط شریک زندگی دامن بزند. مشخص است که نقش پدر، مادر، خواهر، برادر، دوست، معلم، و غیره، هر کدام ویژگی های خاص خودشان را دارند.

نسبتا رایج است که یکی از طرفین ازدواج، نسبت به این نقش ها و جایگاهی که برای نمونه پدر، یا مادر در زندگی شریک زندگی شان دارند، حساس بشود. وقتی که تمرکز نیازها و انتظارات بر روی شریک زندگی قرار میگیرد، نیاز به دیالوگ کردن از جایگاه های مختلف نیز برجسته تر و محوری تر می شوند. این ویژگی می تواند خبر از بروز سندروم دوست زدایی پس از ازدواج بدهد.

ازدواج ایده آل و ازدواج واقعی

در یک ازدواج ایده آل، دو نفر کاملا برای همدیگر کافی هستند. آنها می توانند تمامی نیازهای خود را بواسطه دیگری و دیالوگ کردن با دیگری برآورده کنند. شاید این نوع از ازدواج، بیشتر از آنکه به واقعیت زندگی مشترک اشاره داشته باشد، در جایگاه نوعی ایده آل و فانتزی درباره ازدواج باشد. نگاهی که به آن، زندگی رمانیتک می گویند.

نوع معمول تعاریف از جایگاه زن و شوهر، ممکن است با این نوع انتظارات از ازدواج همخوانی نداشته باشد. در نگاه معمول، جایگاه زن و مرد روشن و مشخص است. در نگاهی که ازدواج را به مثابه یک ارتباط عموما ایزوله نسبت به بیرون قرار میدهد، تمرکز انتظارات باعث ایجاد اقتضاهای تازه ای در رابطه با رفتار و تعامل میان زوج ها می شود.کل